Prezydentowe II RP: rewolucjonistka, feministka i sekretarka poprzedniczki

"Każda z trzech prezydentowych II Rzeczpospolitej - zarówno Maria Wojciechowska jak i dwie panie Mościckie - miała za sobą burzliwą młodość. Każda wymykała się schematom, a z tradycyjnie rozumianą socjetą było im zupełnie nie po drodze. Polskie prezydentowe same stworzyły wizje swojej roli, z prostych i skromnych kobiet przeistoczyły się w wielkie damy. Nie każdej przychodziło to łatwo, ale wszystkie odcisnęły głębokie piętno na życiu kraju i na sprawach wielkiej polityki" - pisze Kamil Janicki w książce "Pierwsze damy II Rzeczpospolitej.

Pierwsza prezydentowa Polski po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku, Maria Wojciechowska, miała za sobą przeszłość rewolucjonistki. W młodości, ku przerażeniu rodziców z porządnej ziemiańskiej rodziny, zaangażowała się w działalność Polskiej Partii Socjalistycznej, gdzie współpracowała m.in. z Józefem Piłsudskim. To właśnie on wyswatał ją z innym członkiem PPS - Stanisławem Wojciechowskim.

"Uczucie okazało się silniejsze niż moja teoria o celibacie działacza rewolucyjnego" - pisał Wojciechowski we wspomnieniach. Maria poznała jego prawdziwe nazwisko dopiero przy okazji oświadczyn, wcześniej posługiwali się pseudonimami organizacyjnymi. Po konspiracyjnym, cichym ślubie młodzi osiedlili się w Anglii, gdzie Wojciechowski zaczął pracę zecera w drukarni PPS, kilka razy wyjeżdżał też do Polski w celach związanych z partyjną robotą. Marii, która urodziła dwójkę dzieci, przestało się to podobać do tego stopnia, że wymusiła na mężu, aby "swoje instynkty społeczne zdusił i pozostał zwykłym robociarzem" - jak wspominał Wojciechowski.

Spokój rodzinny trwał zaledwie trzy lata. W 1905 roku w Imperium Rosyjskim wybuchła rewolucja i Wojciechowscy wraz z trójką już dzieci wrócili do kraju, gdzie Stanisław zaangażował się w propagowanie spółdzielczości. W 1919 roku Wojciechowski został ministrem spraw zagranicznych w rządzie Ignacego Paderewskiego, a Maria zasłynęła jako jedyna ministrowa, która osobiście robi zakupy na targu.

Po zamachu na Narutowicza Wojciechowski niespodziewanie został prezydentem, a Maria - pierwszą damą. Dawna rewolucjonistka nie czuła się pewnie na salonach, życie towarzyskie ją przytłaczało, nieprzyzwyczajona do służby nie radziła sobie z personelem Belwederu. W dodatku była już wtedy mało reprezentacyjną zażywną starszą panią, co jej wytykano wraz z nieznajomością francuskiego. Warszawska śmietanka towarzyska wyśmiewała się z jej skromnych strojów i towarzyskich gaf.

Maria nie zamierzała brylować na salonach, nie leżało to w jej skromnej naturze. Przez pierwsze lata prezydentury męża niemal ukrywała się w rezydencji w Spale, dopiero w 1924 roku zaczęła się angażować w działalność charytatywną. Na nieliczne przyjęcia organizowane przez prezydentową nie zapraszano arystokracji, tylko ludzi kultury. W dodatku oszczędna Maria zamiast przysmaków z cukierni serwowała domowe pączki, a wśród zlekceważonej śmietanki towarzyskiej Warszawy szybko rozeszły się plotki, że są one zakalcowate. Formalnych imprez i balów prezydentowa unikała jak ognia, i z pewną ulgą przyjęła ustąpienie męża po zamachu majowym.

Jej następczyni - Michalina Mościcka - też była osobowością nietuzinkową. Wyszła za mąż za kuzyna Ignacego. Młodziutka, niezbyt ładna i bardzo biedna panienka wydała się Mościckiemu, jak później pisał, znakomitym materiałem na żonę, którą zamierzał sobie "wychować" i "dostroić do swej późniejszej działalności społecznej".

Ten zdolny chemik działał w Związku Młodzieży Polskiej "Zet" i w II Proletariacie, pasjonowało go konstruowanie bomb. Mieszkanie przekształcił w laboratorium, a Michalina pełniła rolę jego osobistej asystentki. Okazała się bardzo odważna i przenosiła ładunki wybuchowe w koszyku, pod zakupami. Mościcki miał zamiar dokonać zamachu samobójczego w rosyjskiej cerkwi pełnej dygnitarzy, ale niedługo wcześniej zorientował się, że Ochrana wie o jego planach i jest śledzony. Mościckim udało się uciec do Londynu, gdzie szybko zajrzała im w oczy bieda. Ignacy pracował m.in. jako fryzjer i producent kefiru, ale nie odniósł na tych polach większych sukcesów. Sytuację uratowała propozycja pracy na uczelni w Szwajcarii.

Tam Mościcki zajął się wynalazkami, które były jego pasją, a Michalina - w tym okresie ponad 40-letnia matka czwórki dzieci - odkryła powołanie feministki. Po powrocie do kraju w 1912 roku została jedną z założycielek lwowskiego Związku Równouprawnienia Kobiet, a potem ogólnopolskiej Ligi Kobiet, które demonstrowały z żądaniami niepodległości Polski i równouprawnienia płci na tych samych transparentach.

Podczas walk o Lwów w listopadzie 1918 roku, Michalina zorganizowała służbę kurierska i medyczną, synowie Mościckich byli w szeregach walczących o miasto Orląt. Miesiąc później Michalina wraz z grupą innych lwowskich aktywistek przedarła się przez linię frontu, aby wziąć udział w zjeździe zjednoczeniowym Ligi Kobiet w Warszawie. Podczas drogi jedna z delegatek została zastrzelona, inna - ranna.

W wolnej Polsce Mościcka kandydowała do Sejmu z listy Ligi Kobiet (nie została wybrana), a kiedy po zamachu majowym Piłsudski wysunął jej męża na stanowisko prezydenta, złapała wiatr w żagle. Rzuciła się w wir działalności społecznej i obowiązków reprezentacyjnych. Organizowała opiekę nad sierotami, bezrobotnymi, domek przy prezydenckiej willi w Spale przekształciła na bursę dla biednych dzieci, walczyła z prostytucją i angażowała się w stworzenie listy kobiecej w wyborach do parlamentu w 1928 roku. W 1930 roku zaczęła poważnie chorować na serce i dwa lata później - zmarła.

Następczynią Michaliny na stanowisku pierwszej damy została jej osobista sekretarka. O 36-letniej Marii z Dobrzańskich w okresie, gdy brała ślub z prezydentem mówiono, że zniszczyła wyobrażenia Polaków o tym, kim powinna być pierwsza dama. Dwa razy młodsza od oblubieńca, była wcześniej żoną jego adiutanta - kapitana Tadeusza Nagórnego. Do ich rozwodu doszło w atmosferze skandalu - Nagórny nie tylko zdradzał żonę, ale też naciągnął jedną z kochanek na pożyczenie mu większej sumy pieniędzy, których nie zamierzał oddać. Takiego zachowania w najbliższym otoczeniu prezydenta nie tolerowano i adiutant został przeniesiony na stanowisko w dyplomacji. Rozwiedzioną z nim Marią zajęła się prezydentowa Mościcka, czyniąc z niej swoją osobistą sekretarkę.

Po śmierci Michaliny i ślubie z prezydentem Maria starała się kontynuować działalność społeczną poprzedniczki, ale brakowało jej pasji i energii pierwszej pani Mościckiej. Wydaje się, że jako jedyna przedwojenna polska prezydentowa Maria Mościcka polubiła swoje obowiązki reprezentacyjne, stała się też ulubienicą prasy.

We wrześniu 1939 roku prezydentostwo Mościccy uciekli do Rumunii, gdzie prezydent poważnie zachorował. Wykorzystując posiadany przez Mościckiego paszport szwajcarski, w grudniu uciekli do Szwajcarii, co wielu miało im za złe. Maria przeżyła męża o niemal 30 lat i poświęciła się pielęgnowaniu pamięci o nim, pracowała też w pensjonacie dla dzieci, jako opiekunka.

Zmarła w 1979 roku, na kilka miesięcy przed karnawałem Solidarności. "Razem z nią odeszła pewna epoka" - podsumowuje Janicki.

Książkę "Pierwsze damy II RP" opublikowało wydawnictwo Znak. (PAP)

aszw/ ls/

Dyskusja na dany temat:

Aktualnie brak wiadomości dla tego tematu. Chcesz być pierwszy ? Napisz wiadomość >

Najświeższe wiadomości IOH News: