"Źle urodzone. Reportaże o architekturze PRL-u"- rzecz o powojennym modernizmie

Dworzec i Osiedle Tysiąclecia w Katowicach, Stadion Dziesięciolecia i Ściana Wschodnia w Warszawie, Osiedle Słowackiego w Lublinie, Hala Widowiskowo-Sportowa Arena i Powszechny Dom Towarowy "Okrąglak" w Poznaniu - to m.in. bohaterowie reportaży Springera. Autor śledzi okoliczności powstania tych budynków, opisuje opór stawiany przez ich projektantów założeniom narzucanym przez ówczesną władzę, wspomina okres świetności obiektów architektonicznych i dokumentuje ich upadek.



Modernistyczne budowle, kojarzone zazwyczaj z peerelowską rzeczywistością - jak pisze autor - "urodziły się w złym czasie, trudnym, bolesnym, byle jakim i parszywym". Choć stanowią przykłady najwybitniejszych realizacji architektonicznych polskiego modernizmu powojennego, często pozostawione są bez opieki i niszczeją, niektóre z nich można podziwiać już tylko na fotografiach.



W miejscu wyburzonego w 2011 r. budynku dworca w Katowicach powstaje obecnie centrum handlowe. Dach zlikwidowanego obiektu - najlepszej brutalistycznej realizacji w Polsce - wspierał się na szesnastu betonowych kielichach. Obiektów o tej konstrukcji powstało na świecie zaledwie kilkadziesiąt.



Decyzję o wyburzeniu katowickiego dworca tłumaczono brudem. Springer podkreśla jednak, że katowicki dworzec zaczął niszczeć po 1989 r., a jednym z najniebezpieczniejszych i najbardziej znienawidzonych przez podróżnych miejsc w Polsce stał się w latach 90.



Inny los spotkał "perły na torach" zaprojektowane przez Arseniusza Romanowicza i Piotra Szymaniaka, czyli dworce na warszawskiej trasie średnicowej, które od kilku lat przechodzą modernizację.



Hala Główna zaniedbanego Dworca Centralnego doczekała się remontu w 2011 r. Pasażerowie otwierali oczy ze zdziwienia wchodząc do odświeżonego budynku – pisze Springer. Podkreśla jednak, że zmiana nie była rewolucyjna, lecz przywróciła obiekt do jego stanu pierwotnego. Było to "jedynie umycie okien, odmalowanie ścian i sufitu, wyszorowanie posadzki, usunięcie kiosków, stoisk, bud i budek, jakimi obrosło przez ostatnie dwudziestolecie jego wnętrze".



Romanowicz - architekt Dworca Centralnego - wielokrotnie modyfikował swój pomysł z powodu ograniczeń technologicznych i ekonomicznych. Na decyzję władz o realizacji budynku czekał 26 lat. W 1972 r. Romanowiczowi zlecono jego wykonanie w nadzwyczajnie krótkim czasie, obiekt miał być gotowy na zjazd partii trzy lata później. Wówczas na jednym z peronów nowo wybudowanego dworca witano sekretarza generalnego KPZR Leonida Breżniewa, który podobno zachwycił się najnowocześniejszym wtedy obiektem w tej części Europy.



Wiele budynków powojennego modernizmu powstało na przekór oczekiwaniom władzy ludowej. Architekci, próbując stawić opór narzucanej przez władzę doktrynie socrealizmu, wykorzystywali niewiedzę swoich zleceniodawców.



Za mistrzowską kpinę z władzy ludowej Springer uznaje budynek Prezydium Rządu, zrealizowany w Warszawie według projektu Marka Leykama. W okresie stalinizmu udało mu się wznieść siedzibę władzy ludowej, która - za sprawą m.in. renesansowych gzymsów i pełnych przepychu krużganków - przypomina rezydencje florenckich bankierów. Zaprojektowany przez Leykama budynek był postrzegany przez członków partii - jak pisze autor książki - jako wybitne osiągnięcie socrealizmu, a środowisko architektów mogło "cicho rżeć ze śmiechu" z ich nieświadomości.



Springer zajmuje się też fotografią. Na zdjęciach opublikowanych w książce można zobaczyć dokumentację jego podróży po Polsce śladami "źle urodzonych". Fotografie pokazują, w jakim stanie budynki znajdują się obecnie oraz kim są ich mieszkańcy i użytkownicy. Współczesne wizerunki budynków są zestawione ze zdjęciami archiwalnymi sprzed kilkudziesięciu lat.



Książka ukazała się nakładem wydawnictwa Karakter.



Magdalena Cedro (PAP)



mce/ abe/




Dyskusja na dany temat:


Aktualnie brak wiadomości dla tego tematu. Chcesz być pierwszy ? Napisz wiadomość >


Najświeższe wiadomości IOH News:

Wokół Koloseum w Rzymie powstanie bariera ochronna

Decyzję o budowie bariery ze względów bezpieczeństwa podjęła Maria Rosaria Barbera, główny inspektor dziedzictwa archeologicznego Rzymu.
2012-12-04 09:56:00

"Niepodległy - opowieść o Januszu Krupskim"

Premiera filmu "Niepodległy - opowieść o Januszu Krupskim" odbyła się w poniedziałek w stołecznym kinie Atlantic. W dokumencie Krupskiego wspominają przyjaciele, współpracownicy i bliscy. Zawiera on także fragmenty wspomnień samego bohatera, nagranych jeszcze przed jego tragiczną śmiercią w 2010 r. w katastrofie smoleńskiej.
2012-12-03 21:23:51

Grupa ds. Trudnych chce pełnego wyjaśnienia obławy augustowskiej

W poniedziałek obradowała w Moskwie Polsko-Rosyjska Grupa ds. Trudnych, która poruszyła m.in. kwestię obławy augustowskiej - wciąż nie do końca wyjaśnionej zbrodni popełnionej w 1945 r. na Białostocczyźnie przez sowiecki kontrwywiad wojskowy SMIERSZ na 592 polskich żołnierzach i cywilach.
2012-12-03 18:45:39

Medale dla Polaków ratujących Żydów w rocznicę założenia "Żegoty"

Briefing poświęcony uroczystości i rocznicy powstania "Żegoty" zorganizował w poniedziałek pełnomocnik premiera ds. dialogu międzynarodowego, ostatni żyjący członek Rady Pomocy Żydom Władysław Bartoszewski.
2012-12-03 15:10:31

Podkarpackie: odkryto narzędzia sprzed kilku tysięcy lat

Jak poinformowała PAP kierująca badaniami Joanna Ligoda z Muzeum Okręgowego w Rzeszowie, podczas prac archeologicznych prowadzonych na obszarze około 70 arów odkryto ponad 200 obiektów archeologicznych. Wiele z nich to różne jamy o szeroko rozumianym przeznaczeniu gospodarczym.
2012-12-03 13:42:17