Kalendarz rocznic 29 października - 4 listopada 2012

29 października

---------------

1611 - W Warszawie odbył się triumfalny wjazd hetmana Stanisława Żółkiewskiego, zwycięzcy spod Kłuszyna. W orszaku przejeżdżającym przez miasto był m.in. wzięty do niewoli car Wasyl IV Szujski, który na Zamku Królewskim złożył hołd przed królem polskim Zygmuntem III Wazą.

1787 - W Pradze odbyła się premiera opery "Don Giovanni" Wolfganga Amadeusza Mozarta. (225)

1822 - W Górkach koło Klimontowa urodził się Mieczysław Ledóchowski, arcybiskup metropolita gnieźnieński i poznański, kardynał; więziony przez władze pruskie (1874-1876) i pozbawiony archidiecezji. (190)

1892 - We Lwowie urodził się Stanisław Ostrowski, prezydent Lwowa (1936-1939), więziony w Związku Sowieckim (1939-1941); w latach 1972-1979 prezydent RP na uchodźstwie. (120)

1897 - W Rheydt, obecnie w granicach Moenchengladbach, urodził się Joseph Goebbels, jeden z przywódców nazistowskich Niemiec, zbrodniarz wojenny, minister propagandy i informacji III Rzeszy. (115)

1909 - Powstało Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe.

1922 - W Warszawie urodził się Zbigniew Wójcik, historyk, badacz dziejów XVI-XVII w. (90)

1924 - We Lwowie urodził się Zbigniew Herbert, poeta, eseista, dramatopisarz.

1930 - Rozporządzenie prezydenta RP Ignacego Mościckiego o ustanowieniu Krzyża Niepodległości i Medalu Niepodległości.

1930 - W Piotrkowie Trybunalskim urodził się Mariusz Dmochowski, aktor.

1942 - Eliasz Różański, wykonując wyrok Żydowskiej Organizacji Bojowej, zabił w mieszkaniu przy ul. Gęsiej w Warszawie Jakuba Lejkina, zastępcę komendanta Żydowskiej Służby Porządkowej w getcie, szczególnie brutalnego w czasie wysiedleń. (70)

1944 - 1 Dywizja Pancerna gen. Stanisława Maczka wkroczyła do Bredy.

1944 - W Filipowicach koło Krzeszowic urodziła się Magdalena Zawadzka, aktorka.

1945 - Do Polski powróciło z Francji 2 tys. polskich żołnierzy walczących w czasie wojny we francuskim ruchu oporu i polskich formacjach 1 Armii Francuskiej.

1947 - W Polanicy Zdroju urodził się Jerzy Fedorowicz, aktor, reżyser teatralny; od 1989 r. dyrektor naczelny i artystyczny Teatru Ludowego w Nowej Hucie; od 2005 r. poseł na Sejm z list Platformy Obywatelskiej. (65)

1956 - Premiera filmu "Nikodem Dyzma" w reżyserii Jana Rybkowskiego.

1976 - We Władysławowie zmarł Augustyn Necel, pisarz związany z Kaszubami, autor powieści historycznych.

1977 - Piłkarze reprezentacji Polski remisując 1:1 w meczu z Portugalią zapewnili sobie awans do Mistrzostw Świata w Argentynie. (35)

1993 - W Zakopanem zmarł Stanisław Marusarz, wszechstronny narciarz, czterokrotny uczestnik igrzysk olimpijskich, wicemistrz świata w skokach narciarskich w 1938 r.; w czasie II wojny światowej kurier tatrzański, aresztowany przez Gestapo w 1940 r., uciekł z więzienia przy ul. Montelupich w Krakowie i przedostał się na Węgry.

2010 - W Krakowie zmarł Ludwik Jerzy Kern, pisarz, poeta, satyryk, tłumacz, autor kilkudziesięciu książek dla dzieci.

30 października

---------------

1895 - W Samarze w Rosji urodziła się Maria Kuncewiczowa, pisarka, eseistka.

1918 - Polska Komisja Likwidacyjna w Krakowie przejęła władzę nad Zachodnią Małopolską.

1921 - W Warszawie urodził się Wacław Bojarski, poeta, prozaik, publicysta i krytyk literacki.

1922 - Król Wiktor Emanuel III powierzył misję utworzenia rządu Benito Mussoliniemu, przywódcy włoskich faszystów. (90)

1935 - Po śmierci marszałka Józefa Piłsudskiego decyzją Walerego Sławka rozwiązano Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem (BBWR).

1936 - W Bohdanowie (dawne woj. nowogródzkie) zmarł Ferdynand Ruszczyc, malarz, grafik, scenograf, jeden z najwybitniejszych twórców okresu Młodej Polski, wielki promotor Wilna w Europie.

1937 - W Paryżu urodził się Claude Lelouch, francuski reżyser i producent filmowy. (75)

1939 - W Konstancinie pod Warszawą zmarł Wacław Gąsiorowski, powieściopisarz, działacz społeczny, prezes Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej we Francji.

1939 - Zarządzenie Reichsfuehrera SS Heinricha Himmlera o przesiedleniu do Generalnego Gubernatorstwa ludności polskiej i żydowskiej z ziem polskich włączonych do Rzeszy.

1942 - Przy budowanej przez IG Farbenindustrie fabryce kauczuku syntetycznego powstał podobóz Buna, przemianowany następnie na Auschwitz III - Monowitz. (70)

1947 - W Wichrowie koło Dobrego Miasta urodził się Krzysztof Daukszewicz, satyryk, poeta, kompozytor, piosenkarz. (65)

1947 - W Jaworze urodziła się Lena Szurmiej, aktorka, reżyserka teatralna. (65)

1951 - Ustawa o powołaniu Polskiej Akademii Nauk.

1984 - W Dzienniku Telewizyjnym poinformowano o wyłowieniu z Wisły pod Włocławkiem ciała księdza Jerzego Popiełuszki.

1989 - Premiera filmu "300 mil do nieba" w reżyserii Macieja Dejczera.

31 października

---------------

1424 - W Krakowie urodził się przyszły król polski i węgierski Władysław III Warneńczyk.

1517 - Według tradycji Marcin Luter przybił na drzwiach kaplicy elektorskiej w Wittenberdze 95 tez przeciwko odpustom. (495)

1901 - W Teatrze Miejskim w Krakowie odbyła się prapremiera dramatu "Dziady" Adama Mickiewicza, spektakl wyreżyserował Stanisław Wyspiański.

1918 - W Krakowie i we Lwowie grupa dziennikarzy przejęła oddziały Wiedeńskiego Biura Korespondencyjnego (agencji austriackiej), tworząc zalążek Polskiej Agencji Telegraficznej (PAT).

1918 - Początek walk ukraińsko-polskich we Lwowie.

1930 - W Warszawie urodził się Zdzisław Najder, były dyrektor Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa, znawca twórczości Josepha Conrada.

1930 - Premiera filmu "Na Sybir" w reżyserii Henryka Szaro.

1936 - W Bystrej koło Cieszyna zmarł Ignacy Daszyński, działacz socjalistyczny, premier Tymczasowego Rządu powołanego w Lublinie w listopadzie 1918 r.; wicemarszałek i marszałek Sejmu w okresie II RP.

1938 - W Lublinie urodził się Bohdan Łazuka, aktor, piosenkarz.

1939 - Zwracając się do delegatów V Nadzwyczajnej Sesji Rady Najwyższej ZSRS Wiaczesław Mołotow użył odnośnie Polski sformułowania o "poczwarnym bękarcie Traktatu Wersalskiego, który żył kosztem niepolskich narodowości".

1942 - W Nowym Sączu urodził się Leszek Mazan, dziennikarz, publicysta. (70)

1945 - W Krakowie zmarł Wincenty Witos, przywódca ruchu ludowego, trzykrotny premier II RP, jeden z przywódców Centrolewu, więzień brzeski. Po wybuchu II wojny światowej aresztowany przez Niemców, odmówił współpracy z władzami okupacyjnymi.

1947 - W Warszawie urodził się Tadeusz Sobolewski, krytyk filmowy. (65)

1952 - W Podkowie Leśnej zmarł Benedykt Hertz, bajkopisarz, satyryk, publicysta. (60)

1960 - Premiera filmu "Nikt nie woła" w reżyserii Kazimierza Kutza.

1961 - Z Mauzoleum Lenina usunięto ciało Józefa Stalina.

1988 - Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów podjął decyzję o likwidacji Stoczni Gdańskiej.

1992 - W 350. rocznicę śmierci Galileusza Papieska Akademia Nauk oficjalnie ogłosiła rehabilitację uczonego z Pizy, który za głoszenie teorii heliocentrycznej stanął przed trybunałem inkwizycji i zmuszony został do publicznego odwołania swoich poglądów. (20)

1997 - W Warszawie zmarł Tadeusz Janczar, aktor; w czasie II wojny światowej członek Szarych Szeregów, żołnierz AK, a następnie 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki. (15)

1 listopada

-----------

1496 - W Krakowie zmarł Filip Kallimach (właściwie Filippo Buonaccorsi), włoski humanista, poeta, pisarz polityczny.

1822 - W Wojutynie na Wołyniu urodził się Zygmunt Szczęsny Feliński, arcybiskup metropolita warszawski; po wybuchu Powstania Styczniowego protestował przeciwko carskim represjom; w konsekwencji skazany na 20-letnie zesłanie do Jarosławia nad Wołgą. Beatyfikowany w 2002 r. (190)

1862 - W Krakowie urodził się Feliks Koneczny, historyk. (150)

1893 - W Krakowie zmarł Jan Matejko, malarz.

1918 - W Lublinie rozpoczął się zjazd organizacji skautowych, w czasie którego utworzono ZHP.

1932 - W Paryżu zmarł Tadeusz Makowski, malarz, grafik. (80)

1933 - Warszawski port lotniczy przeniesiono z Pól Mokotowskich na Okęcie.

1939 - Rada Najwyższa ZSRS podjęła decyzję o przyłączeniu do Białoruskiej i Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Sowieckiej anektowanych ziem wschodnich Rzeczypospolitej Polskiej (1-2 XI).

1939 - Wszyscy polscy jeńcy-oficerowie zostali umieszczeni w sowieckich obozach w Kozielsku i Starobielsku, natomiast funkcjonariusze policji, KOP i więziennictwa w obozie w Ostaszkowie (1-4 XI).

1941 - Niemcy rozpoczęli budowę obozu zagłady w Bełżcu.

1941 - W Krakowie odbyło się pierwsze przedstawienie konspiracyjnego Teatru Rapsodycznego.

1946 - Karol Wojtyła otrzymał święcenia kapłańskie.

1947 - W Radomyślu Wielkim urodził się Leszek Wosiewicz, reżyser, scenarzysta filmowy. (65)

1956 - Rząd Węgier ogłosił neutralność kraju i wystąpienie z Układu Warszawskiego. Premier Imre Nagy o uznanie neutralności Węgier poprosił ONZ.

1956 - W czasie spotkania w Brześciu sowiecki przywódca Nikita Chruszczow poinformował Władysława Gomułkę o podjęciu decyzji dotyczącej drugiej interwencji Armii Czerwonej na Węgrzech.

1970 - Na lotnisku w Karaczi w zamachu terrorystycznym zginął wiceminister spraw zagranicznych Zygfryd Wolniak.

1971 - W Warszawie zmarła Jadwiga Smosarska, aktorka.

1975 - Społeczny Komitet Opieki nad Starymi Powązkami po raz pierwszy prowadził publiczną zbiórkę pieniędzy na terenie cmentarza.

1982 - W Warszawie w mieszkaniu Ewy Dałkowskiej odbyła się pierwsza premiera działającego poza oficjalnym obiegiem Teatru Domowego; przedstawieniem zaprezentowanym tego dnia było "Przywracanie porządku", spektakl oparty m.in. na tekstach Stanisława Barańczaka, Wiktora Woroszylskiego, Anny Kamieńskiej i Ernesta Brylla, z piosenkami Jacka Kaczmarskiego i Jana Krzysztofa Kelusa; przedstawienie wyreżyserowała Elżbieta Bukowińska; wystąpili w nim: Ewa Dałkowska, Emilian Kamiński, Maciej Szary, Andrzej Piszczatowski. (30)

1985 - Po dziewięciu latach w Polsce zniesiono reglamentację cukru.

1986 - W Warszawie zmarł Mieczysław Moczar (wł. Mikołaj Demko), działacz komunistyczny, generał LWP, członek KPP, PPR i PZPR; w latach 1964-1968 minister spraw wewnętrznych.

2003 - W Warszawie zmarł Henryk Machalica, aktor.

2 listopada

-----------

1667 - W Paryżu urodził się Jakub Ludwik Sobieski, najstarszy syn Jana III Sobieskiego i Marii Kazimiery d'Arquien. (345)

1836 - W Wilnie urodził się Michał Andriolli, rysownik, ilustrator, malarz.

1860 - Urodził się Marcin Kasprzak, działacz II Proletariatu, PPS zaboru pruskiego i SDKPiL.

1866 - W Zułowie na Wileńszczyźnie urodził się Bronisław Piłsudski, brat Józefa Piłsudskiego, etnograf, lingwista, muzeolog; za udział w przygotowaniach do zamachu na cara Aleksandra III w 1887 r. skazany został na 15 lat zesłania i ciężkich prac na Sachalinie.

1879 - W Strutynce na Podolu urodził się Walery Sławek, jeden z najbliższych współpracowników Józefa Piłsudskiego, współtwórca OB PPS, żołnierz Legionów Polskich, członek Komendy Naczelnej POW, oficer WP, twórca BBWR, trzykrotny premier i marszałek Sejmu.

1917 - Deklaracja Balfoura: rząd brytyjski ogłosił poparcie dla koncepcji utworzenia w Palestynie żydowskiej siedziby narodowej. (95)

1922 - W Warszawie urodził się Zbigniew Safjan, pisarz, scenarzysta, dziennikarz. (90)

1925 - W Grobie Nieznanego Żołnierza na Pl. Saskim w Warszawie złożono szczątki bezimiennego obrońcy Lwowa z 1918 r.

1932 - Funkcję ministra spraw zagranicznych po Auguście Zaleskim objął Józef Beck. (80)

1932 - W Międzyrzecu Podlaskim urodziła się Sława Przybylska, piosenkarka. (80)

1937 - W Warszawie urodziła się Barbara Borys-Damięcka, reżyser telewizyjny i teatralny; dyrektor Teatru Syrena w Warszawie w 1997-2007; od 2007 r. senator RP z list Platformy Obywatelskiej. (75)

1942 - Niemcy zakończyli akcję likwidacji getta w Tomaszowie Mazowieckim, wywożąc jego mieszkańców do obozu zagłady w Treblince. (70)

1944 - W Żyrardowie zmarł Karol Irzykowski, krytyk literacki, pisarz.

1949 - Władze komunistyczne aresztowały gen. Stanisława Tatara.

1971 - We Wrocławiu zakłady "Polar", jako pierwsze w Polsce, rozpoczęły produkcję pralek automatycznych.

1996 - W Warszawie zmarł Artur Międzyrzecki, poeta, prozaik, tłumacz, krytyk literacki.

1996 - W Warszawie zmarł Janusz Warmiński, aktor, reżyser, wieloletni dyrektor Teatru Ateneum.

2000 - Zmarła Sue Ryder, od 1979 r. lady Ryder of Warsaw, brytyjska filantropka, w czasie II wojny światowej w polskiej sekcji SOE (Special Operations Executive - Kierownictwie Operacji Specjalnych) - tajnej rządowej agencji brytyjskiej wspierającej m.in. ruch oporu w państwach okupowanych przez nazistowskie Niemcy.

3 listopada

-----------

1771 - Porwanie króla Stanisława Augusta przez konfederatów barskich.

1812 - Pod Wiaźmą doszło do bitwy pomiędzy wycofującymi się spod Moskwy w kierunku Smoleńska oddziałami Wielkiej Armii Napoleona a wojskami rosyjskimi. (200)

1867 - W Przyłbicach koło Jaworowa urodził się Stanisław Szeptycki, dowódca III Brygady Legionów Polskich, następnie komendant Legionów; szef Sztabu Generalnego WP (1918-1919), w czasie wojny polsko-bolszewickiej dowódca Frontu Litewsko-Białoruskiego, od marca 1920 r. dowódca 4 Armii. (145)

1877 - W Rybnej koło Krakowa urodził się Karol Hubert Rostworowski, dramatopisarz, poeta, publicysta; związany z Obozem Wielkiej Polski i Stronnictwem Narodowym. (135)

1920 - W Drohobyczu urodził się Maciej Dawidowski, ps. Alek, instruktor harcerski, żołnierz Szarych Szeregów, jeden z bohaterów "Kamieni na szaniec" Aleksandra Kamińskiego.

1921 - W Warszawie zmarł Andrzej Niemojewski, pisarz, wolnomyśliciel, redaktor "Myśli Niepodległej".

1926 - W Warszawie urodził się Andrzej Micewski, historyk, działacz katolicki, publicysta.

1927 - W Kniażach koło Stanisławowa urodził się Zbigniew Cybulski, aktor. (85)

1929 - W Warszawie zmarł Jan Ignacy Niecisław Baudouin de Courtenay, językoznawca, jeden z najwybitniejszych lingwistów świata; w 1922 r. wysunięty przez mniejszości narodowe, jako kandydat w wyborach prezydenta RP.

1942 - Główna Kwatera Harcerzy "Pasieka" podjęła decyzję o podziale Szarych Szeregów na trzy grupy wiekowe: chłopców w wieku 12-14 lat, tzw. Zawiszaków, szkolono w ratownictwie i łączności; starsi, w wieku 15-17 lat, tworzyli Bojowe Szkoły (BS), w których prowadzono szkolenie wojskowe oraz przygotowywano do służby w oddziałach rozpoznawczych, zwiadowczych i łączności, harcerze BS brali udział w akcjach Organizacji Małego Sabotażu Wawer; młodzież powyżej 18 lat tworzyła Grupy Szturmowe (GSz) pełniące służbę dywersyjną. (70)

1943 - W obozie koncentracyjnym na Majdanku Niemcy rozstrzelali ponad 18 tys. Żydów, w ramach tzw. akcji "Erntefest" ("Dożynki").

1946 - Ukazał się pierwszy numer "Stolicy", warszawskiego tygodnika ilustrowanego.

1947 - W Łodzi urodził się Jacek Koprowicz, reżyser i scenarzysta filmowy. (65)

1948 - KC PPR i CKW PPS na wspólnym posiedzeniu podjęły decyzję o zwołaniu kongresu zjednoczeniowego i przyjęły projekt statutu partii.

1957 - Związek Sowiecki wystrzelił drugiego sztucznego satelitę Ziemi - Sputnika 2; jako pierwszy w historii wyniósł on na orbitę okołoziemską żywą istotę - psa Łajkę. (55)

1976 - W katastrofie kolejowej w Juliance koło Częstochowy zginęło 25 osób, a ponad 60 zostało rannych.

1984 - W Warszawie odbył się pogrzeb księdza Jerzego Popiełuszki, w którym wzięło udział ponad 600 tys. wiernych oraz blisko tysiąc księży, mszy żałobnej przewodniczył prymas Józef Glemp. Ksiądz Popiełuszko pochowany został przy kościele św. Stanisława Kostki na warszawskim Żoliborzu.

1991 - W Warszawie zmarł Roman Wilhelmi, aktor.

4 listopada

-----------

1794 - Po zdobyciu prawobrzeżnej części Warszawy wojska rosyjskie dowodzone przez gen. Aleksandra Suworowa dokonały rzezi jej mieszkańców; liczbę ofiar szacuje się na kilkanaście tysięcy.

1801 - W Ilińcach koło Humania urodził się Seweryn Goszczyński, poeta, publicysta, działacz polityczny.

1847 - W Lipsku zmarł Felix Mendelssohn-Bartholdy, niemiecki kompozytor, pianista i dyrygent. (165)

1877 - W Sierzchowach koło Rawy Mazowieckiej urodził się Tomasz Arciszewski, jeden z przywódców PPS, premier RP na uchodźstwie w latach 1944-1947. (135)

1902 - W Warszawie urodziła się Irena Horecka, aktorka. (110)

1922 - Brytyjski archeolog Howard Carter odkrył w Dolinie Królów grobowiec egipskiego władcy Tutanchamona. (90)

1922 - W Zdołbunowie na Wołyniu urodził się Stanisław Fijałkowski, malarz, grafik, rysownik. (90)

1925 - W Katowicach urodziła się Aleksandra Śląska (wł. Aleksandra Wąsik), aktorka.

1931 - W Warszawie zmarł Artur Oppman, pseudonim Or-Ot, poeta, publicysta, pułkownik WP.

1942 - Zakończyła się II bitwa pod El-Alamein, w wyniku której brytyjska 8. Armia gen. Bernarda L. Montgomerego pokonała wojska Osi dowodzone przez feldmarszałka Erwina Rommla. (70)

1944 - W Lublinie powstał Centralny Komitet Żydów Polskich.

1944 - W Żelaznej koło Skierniewic zmarła Maria Rodziewiczówna, pisarka.

1948 - W Warszawie przed Rejonowym Sądem Wojskowym rozpoczął się proces działaczy PPS-WRN, wśród oskarżonych był m.in. Kazimierz Pużak, więzień carski, wieloletni członek władz PPS, w latach 1919-1935 poseł na Sejm.

1950 - Podpisano Europejską Konwencję Praw Człowieka.

1950 - Prezesem Naczelnego Sądu Wojskowego został sowiecki oficer płk Wilhelm Świątkowski.

1952 - W Warszawie urodziła się Hanna Gronkiewicz-Waltz, prezes Narodowego Banku Polskiego w latach 1992-2000, wiceprezes Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju (2001-2005); od 2006 r. wiceprzewodnicząca Platformy Obywatelskiej; dwukrotnie wybierana na urząd prezydenta Warszawy w 2006 i 2010 r. (60)

1956 - Armia Czerwona rozpoczęła drugą interwencję na Węgrzech, która stłumiła węgierskie powstanie.

1956 - Inauguracja działalności Wrocławskiego Teatru Pantomimy.

1972 - W Krakowie urodził się Mariusz Kwiecień, śpiewak operowy. (40)

1981 - W Warszawie w rządowej willi przy ulicy Parkowej doszło do spotkania prymasa Polski Józefa Glempa, gen. Wojciecha Jaruzelskiego i Lecha Wałęsy.

1982 - W Warszawie urodziła się Kamila Skolimowska, lekkoatletka, mistrzyni olimpijska z Sydney w rzucie młotem. (30)

1988 - W czasie oficjalnej wizyty w Polsce premier Wielkiej Brytanii Margaret Thatcher spotkała się z Lechem Wałęsą i innymi działaczami opozycji.

1992 - W Łodzi zmarł Ludwik Benoit, aktor. (20)

2011 - Zmarł Tadeusz Walasek, zdobywca dwóch olimpijskich medali - srebrnego w Rzymie (1960) i brązowego w Tokio (1964), mistrz Europy z Belgradu (1961). (PAP)

mjs/ abe/

Dyskusja na dany temat:

Najświeższe wiadomości IOH News: