30.5.Warszawa (PAP) - 31 maja 1972 roku prezydent USA Richard Nixon wracając z Moskwy zatrzymał się na dwudniowe rozmowy w Warszawie. Była to pierwsza w historii stosunków polsko-amerykańskich wizyta w Polsce urzędującego prezydenta Stanów Zjednoczonych.
Efektem tej wizyty stała się zapowiedź amerykańskich kredytów i licencji dla Polski oraz zwiększenia wymiany handlowej pomiędzy PRL a USA.
Wizyta prezydenta Nixona w Polsce była częścią podróży, która obejmowała Austrię, Iran i ZSRR. Jej najważniejszym momentem było podpisanie w Moskwie z sekretarzem generalnym KPZR Leonidem Breżniewem układu o ograniczeniu zbrojeń strategicznych (SALT 1).
Prezydentowi Richardowi Nixonowi i jego małżonce podczas pobytu w Polsce towarzyszył m. in. doradca do spraw bezpieczeństwa Henry Kissinger. Nie była to pierwsza podróż Nixona do Polski. W 1959 roku jako pierwszy urzędujący wiceprezydent Stanów Zjednoczonych odwiedził ją bowiem w ramach oficjalnej wizyty, w czasie której spotkał się m.in. z Władysławem Gomułką.
31 maja 1972 roku na warszawskim Okęciu amerykańską delegację powitali przewodniczący Rady Państwa Henryk Jabłoński oraz premier Piotr Jaroszewicz. Podczas przemówienia na lotnisku Nixon powiedział: „Przywożę słowa przyjaźni od całego narodu amerykańskiego dla całego narodu polskiego. Szczególnie gorące pozdrowienia przywożę od milionów Amerykanów, którzy są dumni z polskiego pochodzenia. Amerykanie polskiego pochodzenia wiele wnieśli do potęgi, żywotności i kultury Stanów Zjednoczonych”.
W dalszej części wystąpienia prezydent USA stwierdził, że swoją podróż kończy nieprzypadkowo w stolicy Polski, która tak bardzo wycierpiała w czasie II wojny światowej. „Mogę zapewnić – mówił Nixon – że głównym celem mojej wizyty tu i w innych krajach, które odwiedziłem jako prezydent, jest budować nową strukturę pokoju na świecie”.
Podczas pierwszego dnia pobytu w Warszawie prezydent Stanów Zjednoczonych, entuzjastycznie witany przez mieszkańców stolicy, spacerował po Starym Mieście, złożył wieniec pod Grobem Nieznanego Żołnierza i odbył półtoragodzinną rozmowę z Edwardem Gierkiem. Ogłoszony po spotkaniu komunikat stwierdzał, iż strona polska jest zainteresowana zwiększeniem zakupu dóbr inwestycyjnych, licencji i technologii w Stanach Zjednoczonych.
Amerykanie zobowiązali się „rozpatrzyć w sposób konstruktywny dalsze kroki wiodące do zwiększenia dwustronnej wymiany handlowej i współpracy gospodarczej”. Następnie amerykańska delegacja udała się do pałacu w Wilanowie, który w czasie wizyty był jej oficjalną rezydencją. Wieczorem obie strony spotkały się na uroczystym przyjęciu w pałacu Rady Ministrów (obecnie Pałac Prezydencki) na Krakowskim Przedmieściu wydanym na cześć prezydenta Stanów Zjednoczonych. Nixon w wygłoszonym toaście stwierdził, iż po rozmowie z Edwardem Gierkiem, może z pewnością powiedzieć, że stosunki polsko–amerykańskie będą kontynuowane i rozwijane.
Następnego dnia rano prezydent USA spotkał się w Belwederze z Henrykiem Jabłońskim. Rozmowy polsko – amerykańskie kontynuowane były w Urzędzie Rady Ministrów. W czasie pożegnalnego spotkania Nixon podziękował polskim przywódcom za gościnność i zaprosił ich do złożenia wizyty w Stanach Zjednoczonych. Jednak prezydent USA, ze względu na stanowisko władz komunistycznych, nie mógł spotkać się w czasie swego pobytu w Polsce z prymasem Stefanem Wyszyńskim.
Tuż po powrocie do Stanów Zjednoczonych Nixon, przedstawiając w Kongresie sprawozdanie ze swojej podróży powiedział: „Żaden kraj na świecie nie ucierpiał tyle w skutek wojny co Polska, żaden kraj nie może więcej zyskać na pokoju. Twarze ludzi, którzy tak serdecznie witali nas wczoraj w Warszawie, wyrażały w wymowny sposób historię cierpień przeszłości i nadzieję na pokój w przyszłości. Utwierdziło mnie to bardziej niż kiedykolwiek w przekonaniu, że Ameryka musi zrobić wszystko, co w jej mocy, aby przyczynić się do spełnienia tej nadziei dla całej ludzkości”.
W listopadzie 1972 roku Richard Nixon po raz drugi wybrany został na prezydenta USA. Jego wizyta w Polsce i poprawa stosunków polsko-amerykańskich zapewne przyczyniły się do tego, że amerykańska Polonia, tradycyjnie głosująca na demokratów, tym razem poparła kandydata Partii Republikańskiej.
Efektem współpracy polsko-amerykańskiej było podpisanie w 1972 roku protokołu o poszerzaniu wymiany osobowej i współpracy pomiędzy uczelniami PRL i USA, konwencji konsularnej, protokołu o współpracy naukowej, umowy o komunikacji lotniczej, umowy o współpracy w dziedzinie nauki i techniki oraz protokołu o wymianie handlowej.
Oceniając polityczne znaczenie pobytu prezydenta Nixona w Polsce prof. Wojciech Roszkowski w „Najnowszej historii Polski” stwierdza: „Wymowa polityczna wizyty była jednak dość wątpliwa: odwiedzając Warszawę w drodze powrotnej z Moskwy, w sposób całkowicie nieprowokujący ZSRR, Nixon utwierdził niejako przywódców radzieckich w przekonaniu, że USA uznają bez zastrzeżeń realia w Europie Środkowo-Wschodniej”.
Prof. Andrzej Paczkowski zwraca z kolei uwagę na fakt, iż wzmożona aktywność dyplomatyczna PRL w tym okresie była z jednej strony częścią pewnej strategii gospodarczej, z drugiej natomiast podtrzymywała prestiż i pozycję Edwarda Gierka, który w październiku 1974 roku złożył wizytę w USA. Nie spotkał się tam jednak z prezydentem Nixonem, który w sierpniu 1974 roku w związku z wykryciem afery Watergate ustąpił ze stanowiska. Po wizycie Nixona w następnych latach Polskę odwiedzili prezydent Gerald Ford w 1975 roku i James Carter w 1977 roku. (PAP)
