5.6.Warszawa (PAP) - 6 czerwca 1947 roku w Ruthin w Walii zmarł Władysław Raczkiewicz, pierwszy prezydent Rzeczpospolitej na Uchodźstwie.
Władysław Raczkiewicz urodził się 28 stycznia 1885 roku w Kutaisi w Gruzji. Był synem sędziego i wnukiem uczestnika Powstania Styczniowego, który po konfiskacie majątku i zesłaniu na Syberię został osiedlony na Kaukazie. Ukończył gimnazjum w Twerze, studiował w Petersburgu, gdzie wstąpił do nielegalnej Organizacji Młodzieży Narodowej, a później do Związku Młodzieży Polskiej "Zet". W 1911 roku ukończył Wydział Prawa na Uniwersytecie w estońskim Dorpacie. Po odbyciu służby wojskowej pracował jako adwokat w Mińsku Białoruskim.
Podczas I wojny, jako poddany cara, został zmobilizowany do armii rosyjskiej i przydzielony do Sztabu Frontu Zachodniego. Utworzony w 1917 roku Naczelny Polski Komitet Wojskowy (Naczpol) powierzył mu funkcję prezesa. Na I Ogólnym Zjeździe Wojskowych Polaków w Piotrogrodzie wybrano go przewodniczącym (honorowym przewodniczącym został Józef Piłsudski). Współdziałał z Radą Regencyjną. Był zwolennikiem tworzenia polskich sił zbrojnych na terenie Rosji.
Ściśle związany z wojskiem, w 1918 roku znalazł się w Radzie Naczelnej Polskich Sił Zbrojnych w Kijowie, a od grudnia 1918 roku w Wojsku Polskim, w 10. Pułku Ułanów Dywizji Litewsko-Białoruskiej. W 1918 roku brał udział w obronie Mińska przed bolszewikami, a w 1920 roku dowodził ochotniczym oddziałem kresowym walczącym o Wilno.
Od 16 maja 1919 roku był zastępcą Komisarza Generalnego Ziem Wschodnich, od 25 września 1920 roku szefem Zarządzania Terenów Przyfrontowych i Etapowych. W grudniu 1920 roku został Delegatem przy Rządzie Litwy Środkowej w Wilnie. Funkcję tę pełnił do 27 czerwca 1921 roku.
W 1921 roku Raczkiewicz został ministrem spraw wewnętrznych. Był nim mianowany jeszcze dwukrotnie (w latach 1925-26 i 1936). W latach 1921-1939 pełnił funkcję wojewody - kolejno: nowogrodzkiego, wileńskiego, krakowskiego i pomorskiego. Początkowo zbliżony do endecji, w latach 30. związał się z sanacją. W 1930 roku został senatorem z listy Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem (BBWR), a następnie marszałkiem Senatu. Od 1934 roku piastował urząd prezesa Światowego Związku Polaków z Zagranicy.
W chwili wybuchu wojny pełnił funkcję wojewody pomorskiego. 5 września 1939 roku, kiedy wojska niemieckie zajmowały Toruń, opuścił Polskę i udał się do Francji. Po klęsce września 1939 roku na podstawie artykułu 13. i 24. Konstytucji kwietniowej z 1935 roku, został mianowany przez Ignacego Mościckiego następcą na stanowisku prezydenta (po rezygnacji Bolesława Wieniawy-Długoszowskiego).
30 września 1939 roku został zaprzysiężony na Prezydenta RP na Uchodźstwie. Tego samego dnia podpisał z nowo mianowanym premierem Władysławem Sikorskim umowę paryską i zrezygnował z części swych uprawnień przysługujących mu na mocy Konstytucji kwietniowej na rzecz Prezesa Rady Ministrów. Początkowo siedzibą Raczkiewicza był Paryż, a od 22 listopada 1939 roku - Angers. Po klęsce Francji w czerwcu 1940 roku, przeniósł się wraz z rządem do Wielkiej Brytanii. Przeciwny układowi Sikorski-Majski z 30 lipca 1941 roku, groził ustąpieniem z urzędu.
Po śmierci gen. Sikorskiego w lipcu 1943 roku, powołał na premiera Stanisława Mikołajczyka. Pod presją Anglików odwołał ze stanowiska Naczelnego Wodza gen. Kazimierza Sosnkowskiego, wobec jego nieprzejednanej postawy w sprawie granic wschodnich. Po konferencji jałtańskiej (4-11 lutego 1945) wielkie mocarstwa koalicji cofnęły uznanie rządowi Rzeczypospolitej na uchodźstwie.
Wbrew wcześniej dokonanym ustaleniom, przed śmiercią w swoim politycznym testamencie następcą mianował Augusta Zaleskiego. Odrzucenie uzgodnionego wcześniej kandydata, Tomasza Arciszewskiego z PPS, doprowadziło do secesji tej partii z rządu i spowodowało długotrwałe rozbicie emigracji polskiej.
Władysław Raczkiewicz zmarł na białaczkę 6 czerwca 1947 w walijskim sanatorium w Ruthin. Pochowany został na Cmentarzu Lotników Polskich w Newark w Wielkiej Brytanii. (PAP)
