2.5. Warszawa(PAP) - Po 15 latach archeolog prof. Władysław Dyczko
kończy badania na szwedzkim stanowisku Gamla Uppsala, ważnym dla
historii i tożsamości narodowej Szwedów.
"Odkryliśmy liczne obiekty o przeznaczeniu kultowym oraz relikty
wału drewniano-kamiennego, odgradzającego sakralną część
królewskiego obejścia od 'zwykłego świata'. Wszystko datowane na
epokę żelaza i czasy wikingów. Po drugiej stronie kompleksu
rozpoznaliśmy najstarszy cmentarz chrześcijański z tej okolicy" -
wymienia profesor, archeolog z Akademii Humanistycznej im. A.
Gieysztora.
Gamla (Stara) Uppsala jest położona kilka kilometrów na północ od
uniwersyteckiego miasta Uppsala. Tu, przez pierwsze tysiąclecie
znajdowało się centrum kultowo-polityczne Szwedów - trzy wielkie
kopce grobowe z VI w., cmentarzyska z setkami większych i
mniejszych kurhanów, oraz rezydencja królewska z dwoma sztucznymi
wzniesieniami, na których stały budynki halowe.
"Swoją sławę zawdzięcza Stara Uppsala krótkiej wzmiance z około
1070 roku, w której jest przedstawiona jako główny ośrodek kultu
pogańskiego ze złotą świątynią z trzema posągami bogów, źródłem
ofiarnym i świętym gajem, na którego drzewach wieszano ludzi i
zwierzęta, takie jak konie i psy, wszystkie płci męskiej. Jeszcze
w średniowieczu pisano o Uppsali jako największym skandynawskim
centrum kultu płodności a samo królestwo Szwedów nazywano
'królestwem Uppsali'. Po chrystianizacji Szwedów, od połowy XII
wieku, Uppsala stała się głównym ośrodkiem nowej religii -
siedzibą arcybiskupstwa" - opowiada archeolog.
Prof. Duczko rozpoczął badania w miejscu uznawanym za mało
interesujące - poniżej królewskiego obejścia. Wykopaliska wykazały
obecność budowli i obiektów stawianych w tym miejscu w ciągu
kilkuset lat, od okresu wpływów rzymskich do epoki wikingów.
Prawdopodobnie pełniły funkcje sakralne.
"Odkryliśmy miedzy innymi spalony dom z setkami glinianych
przęślików - na jednym wyryto napis runiczny. Należy on do
najstarszych pochodzących ze Szwecji" - informuje Duczko.
"Kolejny obiekt to jama z V w., przy której stał drewniany pal -
prawdopodobnie figura ludzka. Jama miała zastanawiającą zawartość
- w skład jej wypełniska wchodziły luźna ziemia z dużą ilością
błyszczącej miki oraz dwie kości zwierzęce ułożone na krzyż. Na
dnie natomiast odsłoniliśmy trzy płaskie kamienie, pod środkowym
leżał ząb krowi. To typowe miejsce ofiarne" - wyjaśnia.
Archeolodzy odkryli też datowane na wczesny okres wikingów
(początek IX wieku), działki oddzielone rowkami i deskami. "W
ziemi jednej z nich znalezione zostały surowce do produkcji
szklanych paciorków oraz woskowa świeca - najstarsza w Szwecji. Na
powierzchni działek nie stały jednak budynki, były raczej
miejscami wyodrębnionymi, na których odbywały się jakieś
ceremonie. Może o tym świadczyć działka wyłożona małymi
kamieniami, na których leżały kości prosiaków oraz koni - typowe
pozostałości po ucztach rytualnych: mięso końskie było
najważniejszym pożywieniem kultowym Skandynawów, a na jedzenie
małych prosiaków mogli sobie pozwolić tylko najbogatsi, w tym
wypadku królowie" - mówi profesor.
Za najważniejsze odkrycie prof. Duczko uważa pozostałości wału
kamienno-drewnianego z początku VII wieku. "Wał miał kamienne
fundamenty, na których zbudowana była drewniana konstrukcja" -
mówi. Jak interpretuje naukowiec, funkcją wału miało być
odgrodzenie sfery sacrum królewskich założeń od zwykłego,
zewnętrznego świata.
Ekipa archeologów badała tylko wybrane miejsca Starej Uppsali.
"Natrafiliśmy na najstarszy cmentarz chrześcijański w tej okolicy
z XI wieku, a także na interesujący pod względem budowy kurhan
grobowy z końca VIII wieku. Stał na szczycie wzgórza ozowego
wymodelowanego w formie kopca, z trzema blokami kamiennymi
ułożonymi na zboczach w stronę doliny, którą kiedyś płynęła woda.
Grób zawierał szczątki młodego mężczyzny, którego kremacja udała
się tylko częściowo - jego biodra i pół kręgosłupa pozostały
niespalone. Był to jedyny pochówek w tej części kompleksu, musiał
zaznaczać wyjątkowe miejsce, które służyło jakimś rytuałom" -
wyjaśnia Duczko
Oprócz wykopalisk archeolog prowadził badania nad wielkością i
charakterem kompleksu, współpracując z geologami, botanikami,
ornitologami i antropologami. Wyniki zostały opublikowane w dwóch
tomach serii poświęconej Starej Uppsali i w szeregu artykułów i
raportów. Prof. Dyczko zaznacza, że duża część stanowiska
pozostała nierozpoznana archeologicznie.(PAP)
