Dwa miejsca na ziemiach polskich związane są z obecnością estońskich żołnierzy Waffen SS – Podkarpacie i Dolny Śląsk. To właśnie na poligonach Waffen SS w tych regionach formowali i szkolili się Estończycy, a na Śląsku również walczyli z Armią Czerwoną. Wbrew powszechnym opiniom cudzoziemskie dywizje, brygady i pułki Waffen SS nie były jednostkami narodowymi. Bardziej przypominały one francuską czy hiszpańską Legię Cudzoziemską, czyli jednostki będące częścią sił zbrojnych swoich krajów, których szeregi wypełniali żołnierze różnych narodowości. Różnica polegała na tym, że w większości przypadków jednostki te były jednolite narodowościowo, podczas gdy w Legii Cudzoziemskiej były one mieszane. Jednakże z drugiej strony Waffen SS uważana jest za prekursora armii europejskiej. Czym była ta formacja? Jak powstała? Jakie były jej cele? Waffen SS była częścią tzw. SS – części składowej partii nazistowskiej. Oddziały Ochronne NSDAP (Schutzstaffeln der NSDAP, czyli tzw. SS) były jednym z elementów wzmacniających Narodowo-Socjalistyczną Partię Robotniczą Niemiec. Miała to być specjalna organizacja przeznaczona do osobistej ochrony wyższych przywódców partyjnych, strzeżenia publicznych zebrań i zgromadzeń partyjnych oraz stosowania terroru i przemocy wobec przeciwników politycznych. SS utworzono 9 listopada 1925 r. w ramach zbudowanych na sposób wojskowy bojówek partyjnych – Oddziałów Szturmowych NSDAP (Sturmabteilungen – SA). SS początkowo była niewielką organizacją, ale w dniu dojścia Adolfa Hitlera do władzy liczyła już 52 tys. członków. Po organizacyjnym usamodzielnieniu się od SA w ramach SS wyodrębniły się dwa zasadnicze piony. Pierwszym było tzw. ogólne SS (Allgemeine SS), czyli jednostki terytorialne podzielone na wzór wojskowy do szczebla korpusu włącznie. Drugim – tzw. aktywne SS, do których zaliczono powstałe dotychczas: osobistą ochronę Hitlera (Leibwache Hitler), Służbę Bezpieczeństwa (Sicherheitsdienst – SD), instytucje centralne (SS-Hauptämte) i oddziały tzw. pogotowia politycznego (Politische Bereitschaften). Te ostatnie zaczęły powstawać w 1933 r. po dojściu Hitlera do władzy. Stworzono je wykorzystując kadry z armii i tzw. policji krajowej (Landespolizei)1. Szeregowcami byli członkowie ogólnego SS, zgłaszający się ochotniczo. W 1935 r. z tych jednostek sformowano oddziały dyspozycyjne SS (SS-Verfügungstruppen) i oddziały strażników obozów koncentracyjnych (SS-Wachverbände, a następnie Totenkopfverbände). Były to, oprócz policji, główne źródła tworzenia wojsk SS, czyli Waffen SS. W zamyśle Hitlera i dowódcy SS Heinricha Himmlera miał to być narodowosocjalistyczny wzorzec niemieckiego wojska, nie tylko świetnie wyszkolonego i wyposażonego, ale również czystego rasowo, zdrowego fizycznie i umysłowo oraz świadomego politycznie. Poza tym Waffen SS miało stanowić przeciwwagę dla Sił Zbrojnych III Rzeszy – Wehrmachtu. W czasie II wojny światowej przez szeregi wojsk SS przeszło ponad 1 000 000 ludzi, w tym ok. 120 000 z Europy Zachodniej, 150 000 z terenów ZSRR, 50 000 z Europy Środkowowschodniej, 250 000 volksdeutschów, czyli Niemców etnicznych z państw Europy Środkowej i Wschodniej oraz ok. 400 000 reichsdeutschów, czyli Niemców mieszkających w Niemczech i na terenach włączonych do III Rzeszy. Wśród cudzoziemców byli również przedstawiciele niemalże wszystkich narodów Europy, a nawet Hindusi czy pojedynczy Amerykanie. Mieli oni być wyrazem hitlerowskiej koncepcji „Nowej Europy”, a służąc w Waffen SS stanowiliby przyszłą elitę swych krajów. Do końca 1942 r. w szeregach Waffen SS i Wehrmachtu oprócz Niemców służyli głównie ochotnicy z Europy Zachodniej. Tworzone z nich legiony narodowe SS, a później dywizje pozwalały Himmlerowi rozbudowywać Waffen SS ponad limity przyznane przez wojsko. Jednak gdy również Wehrmacht zaczął odczuwać braki kadrowe związane ze stratami na wszystkich frontach II wojny światowej, na początku 1943 r. sytuacja ta zmusiła stronę niemiecką do poszukiwania nowych rezerw. Ich źródłem mogła być ludność krajów okupowanych oraz nieludzko traktowani jeńcy wojenni. Aby wykorzystać te zasoby, dowództwo SS pomijało wyznaczone przez siebie kryteria rasowe, pozwalające przyjmować w szeregi wojsk SS tylko przedstawicieli rasy aryjskiej. Lansowano teraz nową teorię o wspólnym pochodzeniu narodów Europy (jako potomków Germanów i Gotów z czasów „wędrówki ludów”).

Estońskie pozycje na cmentarzu - front nad Narwą

Nowym „mięsem armatnim” miały się stać zwłaszcza ludy Europy Wschodniej, przede wszystkim narody bałtyckie jako najbliższe Niemcom, to znaczy nadające się, według nazistowskich ocen, przynajmniej w części do zgermanizowania (Litwini i ?otysze) lub uznane za ludy germańskiego pochodzenia (Estończycy – uważani za potomków kawalerów mieczowych). Niebagatelną rolę odgrywały tu trzy czynniki: narody te późno weszły w skład państwa sowieckiego i silne były tam jeszcze tradycje niepodległościowe, na których można się było oprzeć; poza tym dysponowano stosunkowo liczną kadrą znakomicie znającą warunki i język – Niemcami bałtyckimi, liczono na niezadowolenie części społeczeństw z powodu utraty niepodległości i zmiany stosunków społecznych i gospodarczych, narody te nie były słowiańskiego pochodzenia (mimo to Himmler zalecał ostrożność w werbowaniu ich do Waffen SS). Wstępne rozmowy w sprawie utworzenia legionu estońskiego odbyły się latem 1942 r. W zamian za wystawienie oddziałów w służbie SS Hitler gotów był zaakceptować na okres przejściowy ograniczoną lub pozorną autonomię tej republiki nadbałtyckiej z rezydentem Rzeszy, ale bez własnego wojska i kolei, poczty i komunikacji, cła i waluty. Gotów był także dopuścić tam do akcji reprywatyzacji i zrównania racji żywnościowych z Rzeszą. Estoński zarząd krajowy domagał się jednak rzeczywistej autonomii i zwiększenia swych kompetencji. Mimo że nie podjęto żadnych wiążących decyzji, 14 sierpnia 1942 r. Hitler wyraził zgodę na wystawienie legionu estońskiego. Radio niemieckie podało tę wiadomość dwanaście dni później, ale formowanie rozpoczęto dopiero w październiku. Pomimo początkowego entuzjazmu, demonstrowanego po obu stronach, od początków rekrutacji napotykano na duże opory. Pierwszy ochotniczy zaciąg w Estonii zakończył się porażką. Przez pierwsze cztery miesiące – do 20 grudnia 1942 r. – do legionu wstąpiło tylko 659 Estończyków i siedmiu Niemców estońskich, nie licząc kadry składającej się z Niemców z Rzeszy1. Po tym wydarzeniu i po doświadczeniach z ochotnikami zachodnioeuropejskimi, którzy chętniej zgłaszali się do służby w Organizacji Todta i Narodowo-Socjalistycznym Korpusie Kierowców, gdzie zarobki były stosunkowo wysokie, a zagrożenie życia bez porównania mniejsze niż w walce, niemieckie dowództwo zrezygnowało z zaciągu ochotniczego. Podstawowym źródłem rekrutacji stał się pobór powszechny przeprowadzony przez administrację podległą zarządom krajowym.

Estoński Legion Waffen SS formował się na poligonie „Heidelager” w Nowej Dębie z ochotników i Estończyków wyselekcjonowanych z estońskich batalionów policyjnych (Schutzmannschaften). Dowodził nim od 1 października 1942 r. SS-Obersturmbannführer Franz Augsberger, były dowódca 6 pułku strzelców górskich (Gebirgsjäger) z 6 Dywizji Górskiej SS „Nord”. Dowództwo pierwszego pułku Legionu Waffen SS objął pułkownik armii republikańskiej Henn-Ants Kurg, przyjęty do Waffen SS w stopniu Legion-Standartenführera. Oficer ten był już sprawdzonym współpracownikiem Niemców, gdyż jeszcze przed wybuchem wojny niemiecko-radzieckiej organizował estońską jednostkę dywersyjną o nazwie ERNA, na której czele brał udział w walkach z wycofującą się Armią Czerwoną. Inspektorem Legionu Estońskiego został pułkownik armii estońskiej i Legion-Oberführer der SS Johannes Soodla. Jego szefem sztabu był Legion-Obersturmbannführer der SS Alfred Luts. Estoński inspektor miał prawo wizytować podległe sobie jednostki, prowadzić działalność propagandową oraz nabór wśród kadry z estońskiej armii sprzed 1940 r. i wspomagać Niemców w poborze rekruta. Nie miał natomiast żadnego realnego wpływu na kształt jednostek i ich bojowe użycie. Na miejsce formowania Estońskiego Legionu SS wybrano poligon

„Heidelager”

w Dębicy, gdzie stale napływali kandydaci do Legionu. Jednym z podstawowych źródeł uzupełnień byli członkowie Schutzmannschaften, kandydaci wyszkoleni i zahartowani w walkach. Jako pierwsze zostały utworzone w 1941 r. cztery jednostki pod nazwą Sicherungs-Abteilungen. Sformowano je w Dorpacie, Fellinie, Poltsamaa i Pskowie. Oddziały te zostały 13 lipca 1942 r. przemianowane na bataliony o numerach 37–40. Sformowano również oddziały: zapasowy (późniejszy batalion nr 41) i sapersko-budowlany (batalion nr 42)2. W sumie utworzono 39 batalionów policyjnych, które dość często zmieniały nazwy, a nawet numerację. Bataliony te były co jakiś czas „ograbiane” z ludzi, którzy uzupełniali estońską jednostkę, np. w 1943 r. 39 batalion został rozformowany, a wszyscy ludzie przekazani do 3 Brygady SS. Formowanie Legionu zostało poważnie zakłócone, gdyż 3 marca 1943 r. wybrano z niego 776 władających językiem niemieckim i „czystych rasowo” Estończyków. Wśród nich było 7 oficerów, 68 podoficerów i 701 szeregowych. Uzupełniono ich o 197 ludzi kadry niemieckiej, w tym 15 oficerów, 56 podoficerów i 126 szeregowych. 4 kwietnia odjechali ze stacji kolejowej Kochanówka na Ukrainę, gdzie wcielono ich do 5 Dywizji Pancernej SS „Wiking”, jako batalion grenadierów pancernych „Narwa”. Batalion, którym dowodzili kolejno SS-Sturmbannführer Georg Eberhardt, SS-Hauptsturmführer Bernhard Grafhorst i SS-Hauptsturmführer Hans Koop, włączono jako III batalion do pułku „Westland”. W pułku tym służyli ochotnicy z Holandii i flamandzkiej części Belgii, a także volksdeutsche i Niemcy z Rzeszy.

Formująca się dywizja estońska w obozie szkoleniowym w Heidelager niedaleko Dębicy

W czerwcu 1943 r. batalion znajdował się w okolicach miejscowości Jasnaja Gorka w pobliżu Kramatorska Sławiańskiego. 14 lipca wyruszył na front w okolice Charkowa na południowym odcinku frontu wschodniego. Tam pod wsią Andrejewka, gdzie w nocy zluzowali batalion niemieckiej 46 Dywizji Piechoty, od 19 do 21 lipca batalion „Narwa” znalazł się na linii głównego natarcia Armii Czerwonej i poniósł ciężkie straty. Zginęła lub została ranna większość żołnierzy batalionu, w tym poległy 21 lipca 1943 r. SS-Sturmbannführer Eberhardt. Przed pozycją zajmowaną przez Estończyków pozostało ok. 100 zniszczonych radzieckich pojazdów pancernych. Ta pierwsza bitwa przyniosła batalionowi duży rozgłos nie tylko wśród sąsiednich jednostek, ale również w niemieckim dowództwie. Po krótkiej przerwie Estończycy ponownie znaleźli się na froncie. Od 12 do 19 sierpnia batalion „Narwa” brał udział w walkach odwrotowych pod Charkowem, a na przełomie sierpnia i września wraz z Dywizją „Wiking” powstrzymywał radzieckie natarcie na południowym odcinku frontu. Estońskim żołnierzom przypisano zniszczenie dziesięciu radzieckich czołgów, ale batalion poniósł znów ciężkie straty. Wielu żołnierzy zostało rannych, a dowódca batalionu SS-Hauptsturmführer Grafhorst zginął 2 września 1943 r. Po uzupełnieniu strat – pierwsi nowi żołnierze przybyli 31 sierpnia – batalion skierowano w październiku na spokojniejszy odcinek frontu na zachodnim brzegu Dniepru.

Odprawa przed wyruszeniem na zwiad

W styczniu Armia Czerwona rozpoczęła następne uderzenie. W kotle między Czerkasami a Korsuniem Szewczenkowskim znalazło się ponad 56 tys. ludzi, w tym dwie jednostki Waffen SS – Dywizja „Wiking” i Brygada „Wallonien”. Batalionowi estońskiemu udało się uniknąć radzieckich kleszczy. Znalazł się on, wraz z jedną kompanią saperów z Dywizji „Wiking”, na tyłach radzieckich pozycji. W ciężkich walkach, toczonych w trudnych warunkach pogodowych, udało się Estończykom przedrzeć z ogromnymi stratami i 6 lutego dołączyć do dywizji, ale utracili oni wszystkie pojazdy i większość sprzętu. Batalion znalazł się w szpicy wojsk usiłujących wyrwać się z okrążenia. Gdy w końcu udało się im osiągnąć linie niemieckie, z batalionu pozostało niespełna 100 ludzi. Z 500 Estończyków przybyłych do grudnia jako uzupełnienie pozostało 35. Resztki Dywizji „Wiking”, wraz z batalionem estońskim, zostały przerzucone w okolice Lublina, w celu uzupełnienia w ludzi i sprzęt. Kilku oficerów i żołnierzy batalionu „Narwa” zostało przyjętych w „Wilczym Szańcu” przez Adolfa Hitlera. 16 marca 1944 batalion został odesłany do Estonii. 20 marca w Tallinie odbyło się uroczyste powitanie, a następnie – po trzech tygodniach urlopu – skierowano ich na poligon Kehra. Tam w czerwcu 1944 r. utworzono z nich batalion rozpoznawczy (20. SS-Füsilierbataillon), który nadal, choć nieoficjalnie, używał nazwy „Narwa”. Reszta Legionu (ponad 400 ludzi) po odejściu batalionu „Narwa” została 5 marca przemianowana na 3 estońską Brygadę Ochotniczą SS1. Stało się to możliwe, ponieważ w marcu 1943 ogłoszono w Estonii częściową mobilizację. Wcielono wówczas do służby niemieckiej 12 tys. ludzi. Spośród nich 5300 zostało przeznaczonych do legionu, a reszta do jednostek „Osttruppen” i policji. Jesienią i zimą 1943 r. estońską brygadę zasiliło kolejnych 5 tys. ludzi. W jej ramach sformowano drugi pułk grenadierów Waffen SS (dowódca Legion-Standartenführer Juhan Tuuling), dywizjon artylerii lekkiej (Legion-Sturmbannführer Aleksander Sobolev), batalion przeciwpancerny oraz kompanie łączności i saperów. Wraz z batalionami i pułkami policji, estońskiej straży granicznej (Grenzschutz) oraz samoobrony (Omakaitse) brygada stała się częścią składową estońskiego legionu SS. Potrzeba zwiększenia stanu osobowego legionu i ewentualnego powiększenia liczby estońskich jednostek SS spowodowała kolejne mobilizacje coraz większej liczby roczników. Pobór w Estonii dał w sumie ponad 60 tysięcy ludzi.. Było to o połowę więcej żołnierzy niż liczyła republikańska armia Estonii. Zaciągniętych przeznaczono do wzmocnienia estońskiej brygady SS i jednostek policyjnych, a także utworzono z nich jednostki straży granicznej, przeznaczone do ochrony dawnej granicy estońsko-sowieckiej Po rocznym szkoleniu, w listopadzie 1943 r. brygadę przewieziono na północny odcinek frontu wschodniego nad jezioro Pejpus. Jednocześnie trwała rozbudowa jednostki. 24 stycznia 1944 r. została ona przemianowana na dywizję i otrzymała kolejny numer wśród jednostek Waffen SS – 20. Dywizja została uzupełniona przez estońskich żołnierzy „Osttruppen”, którzy w większości zostali użyci do sformowania trzeciego pułku piechoty – 47 pułku grenadierów SS.

„Osttruppen”

były to bataliony i kompanie sformowane z cudzoziemców przez niemieckie Wojska Lądowe (Heer). W Grupie Armii „Północ”, na obszarze tyłowym 18 Armii, w pierwszej połowie 1942 r., pod nadzorem „Sztabu dla ochotników zagranicznych” (Sicherungsstab für die fremdländischen Freiwilligen) kierowanego przez mjr. Ifferta, wcielono do Wehrmachtu 8 oddziałów bezpieczeństwa (Sicherungsabteilungen) złożonych z mieszkańców Estonii. Utworzone je późnym latem i jesienią 1941 r. Wśród nich były trzy złożone całkowicie z kadry i szeregowych z Estonii: 181 estoński oddział ochronny (Estnische Sicherungs Abteilung 181) powstał 1 września 1941 r. W ponad rok później, 23 października 1942 r., jednostkę przemianowano na 658 batalion estoński „Osttruppen” (Estnische Bataillon 658); 182 oddział ochronny, późniejszy 659 batalion; 184 oddział ochronny, od końca 1942 r. batalion 660; dla przeszkolenia estońskich, rosyjskich i fińskich rekrutów sformowano również batalion zapasowy „Narwa”. Bataliony estońskie zostały w sierpniu 1943 r. przekazane do Estońskiego Legionu Waffen SS. Liczyły one wówczas razem ok. 800 żołnierzy. W rzeczywistości pozostawały jednak dalej na zapleczu frontu jako jednostki niemieckich Wojsk Lądowych. Dopiero wczesną wiosną 1944 r. z żołnierzy 658 batalionu utworzono II batalion, a z 659 – I batalion 47 estońskiego pułku grenadierów SS, natomiast z 660 – III batalion 46 pułku. Pierwsze straty dywizja poniosła jeszcze przed wejściem do walki na froncie. Została ona posłana do likwidacji radzieckiej „republiki partyzanckiej” w lasach Rosona. Tam pod koniec listopada dowódca kompanii przeciwpancernej Legion-Obersturmführer Edgar Telk wjechał swoim motocyklem na minę, a 28 grudnia zmarł, w wyniku ran odniesionych w wypadku samochodowym poprzedniego dnia, dowódca 45 pułku Legion-Standartenführer Kurg. Jego następcą został Legion-Obersturmbannführer Paul Vent. Chrzest bojowy dywizja przeszła podczas walk o Meerapalu i Vepsküla. Estończykom udało się odzyskać obie te miejscowości, zajęte wcześniej przez Armię Czerwoną. Podczas walk 1 marca zginął dowódca II batalionu 46 pułku Legion-Sturmbannführer Udo Parrest, a młody podoficer Legion-Unterscharführer Harald Nugiseks został pierwszym żołnierzem dywizji odznaczonym Krzyżem Rycerskim Żelaznego Krzyża. Order taki posiadał już Alfons Rebane, któremu został on nadany za dowodzenie 658 batalionem „Osttruppen”.

Estońskie pozycje obrony przeciwlotniczej

Do lata trwały walki pozycyjne na froncie pomiędzy Narwą a jeziorem Pejpus. Estońską dywizję wspomagały utworzone w lutym 1944 r. pułki Straży Granicznej, które obsadzały zachodni brzeg jeziora. Zostały one powołane w celu wzmocnienia obrony granic estońskich. Niemcom chodziło o wystawienie regularnych jednostek wojskowych, które przejęłyby od nich obronę wybrzeża, a Estończykom o sformowanie kolejnych pułków, z których można by utworzyć nowe związki taktyczne – dywizje, a nawet korpus. Na mocy rozkazu HSSPF „Russland-Nord” z 4 lutego 1944 r. w Estonii i na Łotwie została ogłoszona mobilizacja do nowej formacji

„Piirikaitse”

czyli jednostek straży granicznej, przez Niemców nazywanej Grenzschutz. W jej wyniku wcielono ok. 15 tys. ludzi. Większość przeznaczono do nowych pułków Piirikaitse. Ich formowanie rozpoczęło się 2 lutego 1944 r. na mocy rozporządzenia z 31 stycznia, które wydał Inspektor Generalny Legionu Estońskiego Legion-Oberführer Johannes Soodla. Powołano trzy pierwsze pułki piechoty Straży Granicznej. W rozporządzeniu czytamy m.in.: „1. Ze zmobilizowanych i ochotników będą sformowane trzy pułki piechoty estońskiej Straży Granicznej. 2 . Pułki będą formowane następująco: a) estoński pułk piechoty Straży Granicznej z okręgów Samoobrony: Narwa, Viru, Jarva, Tallinn i Harju (z poszczególnych prowincji i miast) . b) estoński pułk piechoty Straży Granicznej z okręgów Samoobrony: Tartu, Voru, Valga i Petseri (z poszczególnych prowincji i miast) . c) estoński pułk piechoty Straży Granicznej z okręgów Samoobrony: Parnawa, Sakala, Laane i Saare (z poszczególnych prowincji i miast) . 3. Formowanie pułków będzie się odbywać bez ich dowódców. Odpowiedni terytorialnie dowódcy Samoobrony będą wspomagać dowódców pułków wszystkimi zasobami ludzkimi i materiałowymi. Aż do przybycia wyznaczonych dowódców pułków będą ich zastępować: w 1. pułku – kpt. Vaska w Rakvere w 2. pułku – ppłk Hugo Jaanson w Tallinie w 3. pułku – mjr Paul Lilleleht w Parnu. Aż do przybycia kadry oficerskiej i podoficerskiej pułków, każdy komendant Samoobrony, w którego okręgu jednostka ma być formowana, wyznaczy tymczasowych dowódców i kadrę...”1 W połowie tego samego miesiąca przybyła kadra dowódcza. Pierwszy pułk objął Legion-Sturmbannführer Jaan Tamm2, drugi – Legion Obersturmbannführer Juhan Vermet3 (poprzednio dowódca estońskiego zapasowego batalionu policyjnego E/41), trzeci – Legion-Obersturmbannführer Mart Kaerma4. Po zakończeniu procesu formowania pułki składały przysięgę SS, stając się w ten sposób formalnie jednostkami Waffen SS. Pomimo oficjalnej przynależności do Waffen SS żołnierze pułku byli umundurowani w sorty niemieckich Wojsk Lądowych. Nosili również inną niż dywizja tarczę naramienną. Oprócz poprzecznych pasów w kolorach estońskich były na niej również trzy lamparty z godła republikańskiego. Każdy pułk składał się z trzech batalionów piechoty i kompanii przeciwpancernej. Sukcesy w formowaniu trzech pierwszych jednostek zaowocowały sformowaniem po dwóch miesiącach kolejnych trzech pułków Straży Granicznej. W kwietniu 1944 r. utworzono pułk czwarty, którego dowództwo objął Legion-Sturmbannführer Valter Pedak, pułk piąty – Legion-Obersturmbannführer Johan Raudmäe5 i pułk szósty – Legion-Obersturmbannführer Paul Lilleleht6. Natomiast 27 maja w Jöhvi powstał batalion zapasowy dla pułków piechoty Straży Granicznej. Dowodził nim Legion-Hauptsturmführer Martin Piirsalu, a niemieckim oficerem łącznikowym został mjr dr Richter. W miesiąc później, 24 czerwca, sformowano 1 estoński pułk zapasowy Straży Granicznej ze sztabem w Fellinie. Składał się on z dwóch batalionów rozmieszczonych w miejscowościach Suure-Jaani (I batalion) i Alatskivi (II batalion) oraz samodzielnych kompanii zapasowych dział piechoty, przeciwpancernej, przeciwlotniczej, saperskiej i saperów budowlanych. 12 lipca włączono do pułku batalion z Jöhvi i przeniesiono go do Dorpatu. Pułkiem dowodzili kolejno: Legion-Obersturmbannführer Augusts Tomander, a od lipca 1944 Waffen-Sturmbannführer Augusts Vask Z czterech pułków estońskich oraz batalionów nr 286, 288 i 292 z rozformowanego 1 estońskiego pułku policyjnego utworzono 300 dywizję do zadań specjalnych pod dowództwem niemieckiego oficera gen. mjr. Paula Höfera. Dowództwo jednostki powstało ze sztabu rozformowanej 13 dywizji polowej Luftwaffe7. Pułki nr 2 i 4 utworzyły zgrupowanie nazwane „grupą północną”, a pułki nr 3 i 6 „grupę południową”. „Północnymi” pułkami dowodził SS-Obersturmbannführer Engelhard, a następnie płk Kopp z Wojsk Lądowych, poprzednio dowódca batalionu szturmowego HGr „Nord”, natomiast „grupą południową” od 2 sierpnia 1944 r. Legion-Obersturmbannführer Kaerma, a później płk Mattuschekk z Wehrmachtu. Pozostałe pułki, nr 1 i 5, podporządkowano 207 dywizji bezpieczeństwa (dowódca dywizji – płk Gallas)8. Dywizja nr 300 walczyła na pierwszej linii frontu i po ciężkich stratach została rozformowana 18 września 1944 r. Żołnierze z rozwiązanych pułków zostali przewiezieni na Śląsk i wcieleni do 20 estońskiej Dywizji Waffen SS, chociaż początkowo plany ich wykorzystania były zdecydowanie inne. Oprócz 20 dywizji Waffen SS planowano utworzyć estoński X Korpus Waffen SS. W jego skład miała wejść druga dywizja estońska, którą z jednostek Grenzschutzu miał sformować do 15 lipca 1944 r. SS-Oberführer Gustav Lombard. Wcześniej – 9 czerwca – Estoński Legion Waffen SS powiększył się o jednostki estońskiej Samoobrony...

Generał Waffen SS Felix Steiner odznacza Krzyżem Rycerskim Obersturmbannfürera SS Haralda Rüpalu

Całość artykułu w numerze 3 "Oblicza Historii" - Zapraszamy do lektury gazety.