Śmierć atamana – 85. rocznica zamachu na Petlurę

Zamachu na Petlurę dokonał emigrant rosyjski pochodzenia żydowskiego Szlomo Szwarcbard. Podczas procesu, który toczył się w stolicy Francji twierdził, że zbrodnia miała być zemstą za śmierć Żydów, którzy zginęli w ukraińskich pogromach inspirowanych przez Petlurę. Sąd uniewinnił Szwarcbarda, uznając, że działał w afekcie w imię pamięci ofiar pogromów z wojny domowej na Ukrainie, za które winił atamana.

Decyzja sędziów wywołała dyskusje w Polsce. „Przyglądający się procesowi Jerzy Stempowski, wówczas korespondent prasy polskiej, pisał po latach do Jerzego Giedroycia, że obrońcy zamachowca dokonali manipulacji, pisząc historię Ukrainy i rewolucji lat 1917-19 na użytek procesu. Linia obrony, jak się okazało skuteczna, zmierzała do przedstawienia zamordowanego jako potwora pławiącego się w żydowskiej krwi” (Bohdan Koroluk, „Drugie zabicie Petlury”, Fronda 21/22).

Symon Wasylowycz Petlura urodził się 10 maja 1879 r. w Połtawie. Pochodził z rodziny o tradycjach kozackich. Jako młody chłopak wstąpił do połtawskiego seminarium duchownego.

W 1900 r. został członkiem Ukraińskiej Partii Rewolucyjnej. Do wybuchu I wojny światowej redagował ukazujące się w Kijowie pismo "Słowo" oraz "Ukrainskaja Żizń".W 1917 r. po wybuchu rewolucji lutowej w Rosji wszedł do utworzonej w marcu Ukraińskiej Centralnej Rady, która po zdobyciu wpływów na terenie Ukrainy Naddnieprzańskiej dążyła do uniezależnienia się od Rosji.

Na ziemiach ukraińskich wkrótce po rewolucji październikowej powstała Ukraińska Republika Radziecka, która dążyła do przejęcia władzy na całości ziem ukraińskich. Gdy UCR ogłosiła powstanie Ukraińskiej Republiki Ludowej (24/25 stycznia 1918 r.), Petlura został głównodowodzącym jej armii.

Jak podaje historyk Richard Pipes („Rosja bolszewików”), wojska dowodzone przez Petlurę dopuszczały się niejednokrotnie antysemickich pogromów.

Symon Petlura 14 listopada 1918 r. stanął na czele Dyrektoriatu URL, obejmując tym samym najwyższy urząd w nowo powstałym państwie. Funkcję prezesa Dyrektoriatu pełnił od 13 lutego 1919 do 10 listopada 1920 r.

W obliczu inwazji bolszewickiej i ciągłego zagrożenia istnienia URL Petlura stał się zwolennikiem porozumienia z Polską. Umowa z Petlurą zawarta 21 kwietnia 1919 r. stwierdzała, że „Rzeczypospolita Polska uznaje Dyrektoriat niepodległej Ukraińskiej Republiki Ludowej z głównym atamanem, panem Simonem Petlurą na czele, za zwierzchnią władzę Ukraińskiej Republiki Ludowej".

„Brzmiało to dumnie, ale w rzeczywistości niewiele znaczyło, ponieważ wojska Petlury były już rozbite, a on sam z niedobitkami swych oddziałów znajdował się w Polsce, całkowicie zależny od rządu polskiego. Swoisty smaczek ma fakt, że gdy w trakcie rokowań Petlura obstawał uparcie przy swoim zdaniu, władze polskie po prostu aresztowały go wraz z ministrami na 24 godziny" - pisał Andrzej Garlicki w przedmowie do książki J. Piłsudskiego „Rok 1920”.

Petlura sprzeciwiał się podjęciu przez Polaków negocjacji z bolszewikami, obawiając się, że Polska porzuci kwestię ukraińską. I nie mylił się, bowiem podczas rozmów pokojowych w Rydze w 1921 r. strona polska uznała Ukrainę Radziecką.

W następnych latach Petlura przebywał w Polsce i Czechosłowacji, gdzie kierował pracami emigracyjnego rządu URL. W 1924 r. wyjechał do Francji, gdzie został zamordowany.

Petlurę pochowano na paryskim cmentarzu Montparnasse. (PAP)

wka/ ls/

Dyskusja na dany temat:

Aktualnie brak wiadomości dla tego tematu. Chcesz być pierwszy ? Napisz wiadomość >

Najświeższe wiadomości IOH News: